Ngày 11/03, trận động đất với cường độ 9.0 Richter đã xảy ra tại Đông Bắc Nhật Bản, gây ra sóng thần tại nhiều khu vực của đất nước này. Trận động đất cùng với đợt sóng thần sau đó đã gây ra nhiều thương vong và thiệt hại về kinh tế.

Theo SteelHome, động đất sẽ ảnh hưởng đến việc sản xuất thép của Nhật Bản trong thời gian tới, điều này sẽ giúp các nhà máy thép của Trung Quốc mở rộng thị phần trong và ngoài nước.

I.Ảnh hưởng của động tất tại Nhật Bản đến việc sản xuất thép

SteelHome đã khảo sát vị trí của 6 doanh nghiệp thép lớn của Nhật Bản với tổng số 44 nhà máy thép tại nước này.

Có 11 nhà máy thép trong vòng 400 km kể từ tâm chấn tại bờ biển phía đông Nhật Bản:  Nippon Steel’s Kimitsu Works, Tokyo Works (trụ sở chính) và Kamaishi Works; KOBELCO’s Tokyo Works (trụ sở chính), Moka Works and Tohoku Works; JFE’s Chiba Works và Keihin Works; Nisshin Steel’s Ichikawa Works; Sumitomo Metals’ Kashima Works và Tokyo Steel’s Utsunomiya Works. Ngoài ra, Nippon Steel’s Muroran Works cũng bị hư hại nặng nề do nằm ở khu vực bờ biển.

Khoảng 28 triệu tấn thép thô bị ảnh hưởng bởi động đất và sóng thần, chiếm 22% tổng sản lượng thép thô của Nhật. 

Mặc dù một số nhà máy không bị hư hại hoàn toàn nhưng có khả năng việc vẫn phải ngừng sản xuất do không đủ điều kiện sản xuất. Theo ước tính một cách lạc quan thì ảnh hưởng của trận động đất này sẽ chỉ kéo dài hơn 1 tháng phụ thuộc vào nỗ lực cứu trợ và công tác xây dựng lại cơ sở hạ tầng.

II. Ảnh hưởng của động đất tại Nhật Bản đến xuất-nhập khẩu thép của Trung Quốc

1. Động đất tại Nhật Bản đem đến cơ hội cho xuất khẩu thép của Trung Quốc

Mặc dù trận động đất tại Nhật sẽ ảnh hưởng tới việc xuất khẩu thép từ Trung Quốc sang Nhật Bản, tuy nhiên, lượng thép xuất khẩu từ Nhật ít đi có thể sẽ phần nào phá vỡ cân bằng cung-cầu trên thị trường, và điều này sẽ làm thiếu nguồn cung cho các nhà nhập khẩu lớn, nhưng nó sẽ đem lại cơ hội cho xuất khẩu thép của Trung Quốc.

Theo thống kê từ Cục Hải quan, tổng sản lượng xuất khẩu thép của Trung Quốc trong năm 2010 là 42.56 triệu tấn, trong đó sản lượng xuất khẩu sang Nhật Bản là 1.9% (810,000 tấn) Trong số đó, thép xây dựng và thép băng khổ rộng trung bình chiếm 52.8%. Cả về số lượng và tỉ lệ ta có thể thấy Nhật Bản không phải là thị trường xuất khẩu thép chính của Trung Quốc, do đó, xuất khẩu thép của Trung Quốc sẽ không bị ảnh hưởng nhiều.

Xuất khẩu thép từ Trung Quốc sang Nhật Bản năm 2010 (Đơn vị: 10000 tấn)

Việc xuất khẩu thép từ Nhật Bản suy giảm sau động đất có thể thúc đẩy xuất khẩu thép của Trung Quốc phát triển. Theo số liệu từ Hiệp hội sắt thép Nhật Bản (JISF), Nhật là nước xuất khẩu thép lớn nhất trên thế giới trong năm 2010 với tổng sản lượng xuất khẩu là 43.389 triệu tấn, chủ yếu là thép cuộn/tấm cán nóng, thép mạ kẽm, thép cuộn/tấm cán nguội, thép tấm loại vừa,thép ống hàn, thép inox, thép silic.

Nhật Bản chủ yếu xuất khẩu thép sang Hàn Quốc, Trung Quốc và một số nước Châu Á khác, cũng tương tự như Trung Quốc.

Việc sản xuất thép, nguồn cung nguyên liệu thô và vận chuyển hàng hóa tại các cảngsau động đất ở Nhật Bản sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều, do đó, có thể sẽ phá vỡ cân bằng cung-cầu thép hiện tại ở Châu Á và cũng có thể sẽ thúc đẩy nhu cầu về thép Trung Quốc trên thị trường thế giới, và có khả năng đẩy giá thép Trung Quốc lên.  

Xuất khẩu thép của Nhật Bản năm 2010 (Đơn vị: 10000 tấn)

2. Các nhà máy thép Trung Quốc có lợi từ do lượng thép nhập khẩu từ Nhật Bản

Sản lượng nhập khẩu thép của Trung Quốc chỉ chiếm một tỉ lệ nhỏ trong tổng sản lượng tiêu thụ trong nước, tuy nhiên lượng hàng nhập khẩu từ nước láng giềng Nhật Bản lại chiếm 1 nửa tổng sản lượng nhập khẩu. Các doanh nghiệp Nhật Bản tại Trung Quốc chủ yếu nhập thép tấm dùng cho sản xuất ô tô, và thép tấm sản xuất đồ gia dụng,thép silic v.v từ Nhật Bản. Nói cách khác, các doanh nghiệp này sẽ phải chuyển sang mua nguyên liệu từ các nhà máy thép Trung Quốc.  

Theo báo cáo của Cục Hải quan Trung Quốc, nước này đã nhập khẩu 16.43 triệu tấn thép trong năm 2010, trong đó có 7.78 triệu tấn từ Nhật Bản, chiếm khoảng 47.4 % tổng sản lượng nhập khẩu. Trong số đó, các sản phẩm chất lượng cao như thép mạ kẽm, thép cuộn cán nóng, thép tấm loại vừa và thép silic v.v chiếm trên 50 %.

Mặc dù trong năm 2010, sản lượng thép xuất khẩu của Nhật Bản sang Trung Quốc chỉ chiếm 1 % lượng tiêu thụ nội địa ước tính sau đó, nếu chúng ta phân loại theo sản phẩm thì vẫn cần lưu ý đến tác động của việc này. Ví dụ, trong năm 2010, lượng thép cuộn cán nguội từ Nhật xuất sang Trung Quốc chiếm 3.2% lượng tiêu thụ nội địa ước tính sau đó.

Việc xuất khẩu thép từ Nhật Bản bị gián đoạn có thể sẽ tác động mạnh mẽ nhát đến các hãng sản xuất ô tô và các hãng sản xuất đồ gia dụng, đó là những công ty của Nhật hoặc liên doanh với Nhạt hoạt động tại Trung Quốc. Nếu giả định lượng hàng dự trữ tại các doanh nghiệp này là có thể sử dụng trong khoảng 1 tháng, thị trường thép cao cấp dùng cho sản xuất ô tô, thép tấm dùng cho sản xuất đồ gia dụngvà thép silic Trung Quốc sẽ gặp phải vấn đề về nguồn cung trong tháng 4. Tuy nhiên, đồng thời, điều này lại đem đến tin vui cho các nhà máy thép trong nước.

Nhập khẩu từ Nhật Bản của Trung Quốc năm 2010 (Đơn vị: 10,000 tấn)

Tóm lại, động đất tại Nhật Bản có thể sẽ làm tăng sản lượng xuất khẩu thép của Trung Quốc do một số yếu tố sau:

1) Nguồn cung thép xuất khẩu của Nhật Bản giảm sút.

2) Giai đoạn phục hồi xuất khẩu thép của Nhật Bản kéo dài do việc xây dựng lại tại Nhật Bản sau thảm họa sẽ thúc đẩy nhu cầu tăng lên.

Tuy nhiên, theo SteelHome cũng cần chỉ ra rằng, nếu các nhà máy thép của Trung Quốc dự định lấp đầy nhu cầu về thép do sự cắt giảm sản lượng xuất khẩu từ Nhật Bản thì việc sản xuất của họ có thể sẽ bị hảnh hưởng tiêu cực do 1 tỉ lệ lớn hàng xuất khẩu của Nhật là sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

III. Nhật tăng cường nhập khẩu than do lo ngại về an toàn hạt nhân

Dường như không thể khôi phục hoạt động của các nhà máy điện hạt nhân trong một thời gian ngắn vì hệ thống máy móc chính bị hư hại hoàn toàn do bị ngập trong nước biển.

Việc Nhà máy điện Sendai Tohoku và nhà máy điện Tohoku – 2 nhà máy cung cấp điện lớn nhất Nhật Bản bị phá hủy sẽ dẫn đến việc thiếu điện có thể kéo dài đến cuối tháng 4.

Việc thiếu điện sẽ dẫn đến 2 vấn đề sau:

1) Hoạt động sản xuất thép tại chỗ sẽ buộc phải tạm ngừng.

2) Nhập khẩu than và khí gas tự nhiên vào Nhật Bản được dụ đoán sẽ tăng lên trong tương lai gần để vận hành các nhà máy điện truyền thống. Về lâu dài, giá than thế giới có thể tăng lên do khả năng Nhật Bản thay đổi phương án dự phòng đối với các công trình cung cấp năng lượng

Nguồn: SteelHome