Đã hơn 5 tháng kể từ khi Bộ Công Thương tiếp tục áp thuế chống bán phá giá đối với mặt hàng thép không gỉ nhập khẩu vào Việt Nam từ các quốc gia/vùng lãnh thổ gồm Trung Quốc, Indonesia, Malaysia và Đài Loan (Trung Quốc).

Mặc dù được coi là biện pháp hữu hiệu để bảo vệ sản xuất trong nước, song nhiều DN lại cho rằng đây là gánh nặng cho các nhà sản xuất nội. Và thị trường đang chịu nhiều sức ép từ những giải pháp này.

Theo quy định của pháp luật Việt Nam cũng như Điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, một trong những điều kiện bắt buộc để áp dụng biện pháp tự vệ đối với bất kỳ mặt hàng nhập khẩu nào là: Sự gia tăng đột biến, không lường trước được của hàng hóa nhập khẩu bắt buộc phải dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng hoặc có nguy cơ gây ra thiệt hại nghiêm trọng đối với ngành sản xuất trong nước sản xuất mặt hàng tương tự hoặc cạnh tranh trực tiếp.
Các nhà sản xuất tôn trong nước – thiệt hại đến đâu

Có thể thấy, trong giai đoạn điều tra xác định thiệt hại trong vụ áp dụng biện pháp tự vệ đối với mặt hàng tôn mạ màu nhập khẩu vào Việt Nam từ 1/1/2013 - 31/12/2015, nhiều công ty chiếm thị phần lớn trong ngành sản xuất tôn thép, như Công ty CP Tập đoàn Hoa Sen, Công ty CP Tôn Đông Á, Công ty CP Tôn Phương Nam… vẫn tăng trưởng và phát triển mạnh, liên tục có lãi. Đơn cử, Công ty CP Đại Thiên Lộc (chiếm 4% thị phần trong toàn ngành), Báo cáo tài chính (BCTC) năm 2013 của Công ty cho thấy doanh thu thuần là tăng 28,1% so với doanh thu thuần năm 2012.

Sản xuất tấm lợp, panel kim loại nhãn hiệu Tonmat. Ảnh: Trần Việt

Công ty CP Thép Nam Kim (với thị phần chiếm 8,38%), cũng theo BCTC năm 2014 của Công ty cho thấy, mức tăng trưởng là 65% so với năm 2013. Trên thực tế cho thấy, tới năm 2015, Dự án Nam Kim 2 đã hoàn thành theo kế hoạch và bắt kịp tiến độ để xây dựng Nhà máy Nam Kim 3.

Công ty CP Tôn Đông Á (với thị phần chiếm 13,68%), BCTC ba năm liên tiếp 2013, 2014, 2015 của Công ty cho thấy lợi nhuận thuần liên tục tăng. Lợi nhuận sau thuế của năm 2015 tăng 991% so với năm 2014. Biên độ lợi nhuận của quý IV năm 2015 tăng lên 7% so với cùng kỳ năm 2014. Nhà máy Tôn Đông Á thứ 2 đặt tại Lô 3, Khu Công nghiệp Đồng An 2, phường Hòa Phú, TP Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương cũng đồng thời chính thức đi vào hoạt động. Công ty CP Tôn Hoa Sen (chiếm 38,13% thị phần), BCTC của công ty cũng cho thấy lượng tiêu thụ sản phẩm của năm 2015 so với năm 2014 tăng 13% so với mục tiêu đề ra. Gần đây nhất, Dự án Khu liên hợp luyện thép Hoa Sen Cà Ná – Ninh Thuận của công ty với tổng vốn của dự án đầu tư lên tới 10 tỷ USD mới chính thức được Bộ Công Thương bổ sung vào Quy hoạch ngành thép năm 2020 đến 2025.

Tình hình sản xuất, kinh doanh với nhiều điểm phát triển của các công ty sản xuất tôn mạ màu trong nước là điều không thể chối cãi khi được thể hiện qua các số liệu trong các BCTC nói trên cũng như việc các dự án mới của các công ty liên tiếp được triển khai đi vào hoạt động. Có ý kiến cho rằng, việc kinh doanh phát triển này là do giá thép tăng từ giữa tháng 7/2016 khi Bộ Công Thương chính thức áp dụng thuế tự vệ đối với phôi thép và thép dài nhập vào Việt Nam. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng bởi do yếu tố khách quan của thị trường, bởi tình hình thị trường bất động sản gần đây có dấu hiệu khởi sắc trở lại, do đó nhu cầu sử dụng thép xây dựng cũng tăng nhanh.
Xác định đúng nguy cơ - yếu tố quan trọng

Thực tế, thiệt hại nghiêm trọng hoặc nguy cơ thiệt hại nghiêm trọng được coi là yếu tố tiên quyết làm căn cứ áp dụng biện pháp tự vệ trong pháp luật của bất kỳ một quốc gia nào, không riêng gì Việt Nam. Bởi không giống như hai phương thức phòng vệ thương mại còn lại, khi việc áp dụng biện pháp chống bán phá giá hay áp dụng biện pháp chống trợ cấp Chính phủ đều xuất phát từ hành vi sai trái của phía DN hoặc quốc gia xuất khẩu (cố ý bán giá dưới mức cho phép hoặc sử dụng các biện pháp hỗ trợ quá mức cho phép), biện pháp tự vệ được áp dụng khi bên xuất khẩu hoàn toàn không có lỗi. Do đó, việc chứng minh thiệt hại hay nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng đối với các nhà sản xuất trong nước phải là chắc chắn và rõ ràng, bởi nếu biện pháp tự vệ được áp dụng thiếu căn cứ thì Việt Nam có thể bị các DN nhập khẩu khởi kiện trước Tòa án quốc tế hoặc thậm chí bị các nước xuất khẩu áp dụng biện pháp trả đũa. Như vậy, người thiệt hại không ai khác chính là bản thân nước áp dụng biện pháp tự vệ tùy tiện, các DN của các ngành trong nước và cuối cùng là người tiêu dùng của nước đó.

Như vậy, việc xác định thực chất tình hình tăng trưởng hay thụt lùi của các DN sản xuất thép trong nước cần được nhìn nhận một cách toàn diện, bao quát trên nhiều khía cạnh, có xét đến cả các tác động khách quan và chủ quan thì mới đưa ra được kết luận chính xác và công bằng nhất. Qua đó, việc áp dụng biện pháp tự vệ đối với mặt hàng tôn thép của Việt Nam mới được cho là căn cứ pháp lý đầy đủ và rõ ràng.

Nguồn tin: KT&ĐT