Việt Nam đã xuất khẩu thép sang hơn 30 quốc gia trong khu vực và thế giới, như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, ASEAN. Sự gia tăng về xuất khẩu vừa qua đồng thời kèm theo tình trạng các doanh nghiệp cũng như mặt hàng thép đối diện nhiều vụ kiện phòng vệ thương mại do các nước áp dụng.

Theo thống kê của Hiệp hội Thép Việt Nam, tính từ năm 2004 đến tháng 8/2020 đã có 62 vụ việc, trong đó chống bán phá giá (CBPG) 34 vụ việc, chống trợ cấp 3 vụ việc; ngoài ra là CBPG, trợ cấp 6 vụ việc, chống tự vệ thương mại, lẩn trốn biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM) 13 vụ việc.

Đề cập đến xu hướng nước ngoài khởi xướng điều tra chống bán phá giá (CBPG) đối với các mặt hàng xuất khẩu (XK) của Việt Nam, đặc biệt là đối với nhóm mặt hàng kim loại và sản phẩm kim loại, trong thời gian gần đây diễn ra thường xuyên hơn, theo ông Chu Thắng Trung – Phó Cục PVTM, Bộ Công Thương, do năng lực sản xuất trong nước ngày càng gia tăng nên các mặt hàng XK của Việt Nam ngày càng đa dạng về chủng loại và có sự tăng trưởng nhanh về kim ngạch; Việt Nam đã và đang tham gia vào nhiều Hiệp định thương mại tự do, vì vậy, hàng rào thuế quan đối với hàng hóa XK của Việt Nam được dỡ bỏ ngày càng nhiều. Điều này một mặt khiến hàng hóa XK của Việt Nam có tính cạnh tranh cao hơn tại các thị trường nhập khẩu (NK); tạo áp lực đối với các doanh nghiệp (DN) sản xuất nội địa tại thị trường NK, buộc họ phải tìm đến các công cụ chính sách thương mại hợp pháp để bảo vệ lợi ích của mình. Một trong những công cụ đó là việc kiện sản phẩm XK Việt Nam BPG để có cơ sở áp dụng mức thuế NK cao hơn với hàng XK của Việt Nam.

Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập hiện nay, biện pháp CBPG là một công cụ chính sách thường xuyên được các nước sử dụng trong thương mại quốc tế. Thống kê của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), kể từ khi Tổ chức này được thành lập vào năm 1995 đến nay đã có hơn 4.000 biện pháp chống bán phá giá được các nước thành viên WTO áp dụng. Trong thương mại quốc tế, nhóm hàng kim loại và sản phẩm kim loại là nhóm hàng có tần suất bị áp dụng biện pháp CBPG giá nhiều nhất. Trung bình cứ khoảng 4 vụ việc xảy ra thì có 1 vụ việc liên quan đến nhóm hàng này.

Đối diện trước các vụ việc về PVTM, một số DN bước đầu đã có kinh nghiệm, chủ động bố trí nguồn lực và hợp tác tích cực với cơ quan điều tra nước ngoài trong quá trình điều tra. Đặc biệt, các DN đã nhận thức được việc chỉ thông qua sự chuẩn bị đầy đủ và hợp tác tích cực với cơ quan điều tra, các DN mới có khả năng không bị áp thuế CBPG hoặc bị áp thuế với thuế suất không cao.

Tuy vậy, theo ông Nghiêm Xuân Đa – Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam, các DN còn rất lúng túng, thiếu chủ động trong việc chuẩn bị tham gia các vụ kiện; mặt khác, chỉ có DN bị trực tiếp mới quan tâm, còn DN khác ít quan tâm đến các vụ việc về PVTM, điều này đang rất đáng lo ngại. Ngoài ra, nguồn lực để theo đuổi các vụ việc của DN rất hạn chế, như tài chính, mức độ hiểu biết pháp luật về các quy trình điều tra…

Thực tế các biện pháp PVMT ngày càng quan trọng trong việc bảo vệ ngành sản xuất trong nước của các quốc gia. Theo đó, các DN nói chung và ngành thép nói riêng được khuyến cáo là phải chuẩn bị tâm thế sẵn sàng đối mặt với các vụ việc về PVTM, trong xây dựng chiến lược kinh doanh của từng DN phải tính đến nguy cơ rủi ro, các yếu tố phát sinh từ vụ việc PVTM. Bởi khi có tính toán trong chiến lược kinh doanh thì DN mới chuẩn bị được nguồn lực để chủ động ứng phó với các vụ việc về PVTM.

Ông Nghiêm Xuân Đa - nhấn mạnh, các DN phải cùng phối hợp, cung cấp thông tin cho Hiệp hội để tránh tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nóng sang các thị trường mới khi Hiệp định CPTPP, EVFTA có hiệu lực, việc này sẽ giảm những thiệt hại khi các quốc gia khởi xướng điều tra áp dụng các biện pháp PVTM đối với các sản phẩm thép xuất khẩu của Việt Nam. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức của DN về PVTM ngày càng quan trọng. "Chính phủ, cũng như cơ quan chức năng, trong đó có Bộ Công Thương cần tăng cường các biện pháp bảo vệ, giám sát thị trường để kiểm soát nguồn gốc xuất xứ, để tránh những phát sinh ngoài ý muốn, lợi dụng của DN nước ngoài nhằm lẩn tránh các biện pháp PVTM"- ông Đa nhấn mạnh.

Về phía Bộ Công Thương, đại diện Cục PVTM - cho biết, Bộ Công Thương luôn duy trì các kênh liên lạc với cơ quan điều tra PVTM của nhiều nước, các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, luật sư, hiệp hội và DN để kịp thời cập nhật tình hình, thông tin các vụ việc PVTM nhằm cung cấp tới các bên liên quan một cách nhanh chóng và chính xác; xây dựng hệ thống Cảnh báo sớm nhiều ngành hàng, sản phẩm có nguy cơ bị kiện PVTM tại nhiều thị trường khác nhau. DN quan tâm có thể thường xuyên theo dõi, cập nhật ngành hàng, sản phẩm và có các điều chỉnh XK phù hợp để hạn chế bị kiện PVTM.

Với tình hình hiện nay, khi dịch bệnh chưa thể kiểm soát và sẽ tiếp tục kéo dài, tăng trưởng của thương mại và kinh tế toàn cầu sẽ còn gặp khó khăn, xu hướng bảo hộ và áp dụng biện pháp PVTM sẽ tiếp tục gia tăng. Cục PVTM khuyến nghị, các DN cần có sự chuẩn bị sẵn sàng cho các kịch bản xấu, trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về pháp luật PVTM, đặc biệt là các quy định pháp luật về PVTM của các thị trường đang và sẽ XK; xây dựng chiến lược XK theo hướng đa dạng hoá thị trường XK, chuẩn bị nguồn lực để đối phó với các nguy cơ kiện PVTM có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.

Nguồn tin: Công thương