Từ "hữu" sang "tả"

Vào thời điểm này năm ngoái, lạm phát còn nóng bỏng nên nền kinh tế không thể trông chờ gì vào động thái giảm lãi suất từ phía Ngân hàng nhà nước. Nhưng nay tình thế đã đổi khác rất nhiều, khi lạm phát đang hóa thân thành giảm phát và thậm chí còn xuất hiện những dấu hiệu rõ ràng của hiện tượng thiểu phát.

Lãi suất cũng vì thế mà tự động giảm xuống. Nếu như vào đầu năm 2012, các doanh nghiệp còn không hy vọng mặt bằng lãi suất được giảm "một cách có ý nghĩa' - như một cụm từ mà TS. Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương hay dùng để dự báo, thì nay cũng theo ông, thời điểm cuối tháng 5, đầu tháng 6/2012 rất nhiều khả năng lãi suất sẽ được kéo giảm thêm một lần nữa.

Đáy của nền kinh tế sẽ thiết lập vào quý 2 này, và nền kinh tế sẽ phục hồi từ từ chứ không thể nhanh chóng - TS. Võ Trí Thành đưa ra dự báo trong một cuộc hội thảo mới đây.

Dù là phục hồi chậm, nhưng quan trọng là có phục hồi chứ không phải bê bết như nhiều tháng trời qua. Đến lúc này, điều trớ trêu là chính khối ngân hàng thương mại lại chuyển từ thái độ "hữu" sang "tả", tức thay vì siết vốn bằng mọi cách như trước đây thì nay lại đang tìm mọi cách để "tiếp cận doanh nghiệp".

Nền kinh tế đã bị "hành hạ" khá đủ lâu để có đến một phân không nhỏ số doanh nghiệp hoặc phá sản, hoặc phải tự nguyện rời bỏ trách nhiệm đóng thuế cho nhà nước. Lạm phát giảm, song sức khỏe nền kinh tế cũng không vì thế được nâng chất. Khắp nơi, người ta chứng kiến hàng đống sản phẩm tồn ứ, tồn kho ở nhiều ngành nghề khác nhau.

Nếu khối ngân hàng thương mại đã thay đổi thái độ cung tín dụng một cách khá cực đoan, thì chính Ngân hàng nhà nước cũng liên tục trong hai tháng 3 và 4/2012 đã giảm trần lãi suất huy động từ 14% về 12%. Không những thế, động thái có vẻ khó khăn nhất đối với Ngân hàng nhà nước là áp trần lãi suất cho vay, cũng được đột ngột tung ra.

Vietcombank - một trong những ngân hàng sở hữu nhiều tài sản thế chấp, gán nợ và siết nợ bất động sản nhất quốc gia, lại là ngân hàng đi tiên phong, trên cả BIDV, trong việc đưa lãi suất cho vay về mức thấp nhất 12-12,5%. Vào tháng 2/2012, trước khi lần giảm trần lãi suất huy động đầu tiên của Ngân hàng nhà nước diễn ra, chính Vietcombank cũng là ngân hàng bắt tin nhanh chóng và đã cùng với BIDV hạ dần lãi suất cho vay.

Nền kinh tế đang lập đáy?

Dường như làn sóng hạ lãi suất cho vay là một tất yếu đối với các ngân hàng còn lại. Dù vẫn có những ngân hàng "làm reo" không muốn đưa lãi suất cho vay về mức 15% như Ngân hàng nhà nước quy định, thậm chí thà cho vốn nằm "chết", nhưng Vietinbank lại là nơi phát ra sự thừa nhận đầu tiên về "ngân hàng đang thừa quá nhiều tiền". Cũng cần nhớ là Vietinbank chính là ngân hàng đang phải "ôm" tài sản bất động sản nhiều không kém thua gì những ngân hàng khác như BIDV, Viecombank, Sacombank, ACB, Agribank...

Thật vậy, cả tháng qua người ta không còn nghe thấy điệp ngữ "khó khăn thanh khoản" đối với ngành ngân hàng. Trong một bài trả lời phỏng vấn mới nhất, thống đốc Ngân hàng nhà nước Nguyễn Văn Bình còn cho biết cơ quan  này đã giải quyết cơ bản các ngân hàng thương mại yếu kém.

Như những thông tin trước đây, có từ 5-8 ngân hàng thương mại rơi vào "danh sách đen". Tuy vậy cho đến nay, người ta vẫn chưa nghe thêm một vụ hợp nhất hay sáp nhập nào giữa các ngân hàng với nhau. Chỉ biết rằng điều quan trọng nhất là đa số ngân hàng đang bị dư thừa vốn một cách không thể chấp nhận được. Vào tháng 3/2012, chính chủ tịch hội đồng quản trị của Ngân hàng ACB đã phải than vãn rằng ngân hàng này bị dôi dư đến 3 tỷ USD mà không thể cho vay được.

Đáy của nền kinh tế, nếu đúng như TS. Võ Trí Thành nhận định, đang phát ra tín hiệu lập đáy vào thời gian này. Sau một thời gian ngưng trệ khó hiểu, cuối cùng thì Chính phủ cũng phải tung ra một "gói giải cứu" cho các doanh nghiệp vốn đang lâm vào tình trạng chết lâm sàng không ngoặc kép. Nhưng khác hẳn với năm 2009, lần này không phải là một gói kích cầu mà chỉ là một động thái giảm, giãn thuế mang tính hỗ trợ. Con số 29.000 tỷ đồng mà Bộ Tài chính dự kiến giúp các doanh nghiệp chút nào đó hồi sức cũng đôi chút có ý nghĩa.

Cả ngành bất động sản cũng vậy, con số 64.000 tỷ đồng được giãn từ tiền sử dụng đất có thể làm cho các doanh nghiệp nếu không hồi phục thật sự thì cũng khó có thể chết ngay được. Nói cách khác, giới chủ đầu tư bất động sản sẽ được cứu, nhưng còn chưa biết sẽ tồn tại như thế nào.

Lãi suất sẽ giảm "có ý nghĩa"?

Trong lĩnh vực lãi suất, vào tháng 2/2012, ông Võ Trí Thành đã dự đoán lãi suất sẽ chỉ "giảm kỹ thuật" trong quý 1/2012, để cho đến quý 2/2012 mới giảm "có ý nghĩa".

Trong tháng 4/2012 và đặc biệt là từ đầu tháng 5/2012 đến nay, một hiện tượng được giới phân tích đánh giá là có tính bất thường đã xảy ra trên thị trường liên ngân hàng. Theo đó, lãi suất liên ngân hàng các kỳ hạn một tuần và qua đêm liên tục giảm mạnh. Gần đây nhất, lãi suất cho vay liên ngân hàng ở kỳ hạn một tuần đã giảm về 3,5-4%, còn lãi suất cho vay qua đêm chỉ còn 2,5%, mà theo hãng tin Reuters là đã phá luôn cả đáy lãi suất liên ngân hàng thời điểm năm 2007.

Phải chăng những tín hiệu trên đã rất gần với một quyết định tiếp tục giảm lãi suất từ phía Ngân hàng nhà nước? Với những người thạo tin và giới chuyên môn thì đúng là như thế. Mà xét ra cũng không thể là gì khác hơn được. Muốn giải phóng lượng tiền tồn ứ, các ngân hàng bắt buộc phải giảm lãi suất cho vay và tăng cung tiền một cách thực chất chứ không phải giống như trò đánh đố như trước đây.

Mức lãi suất 15%, sau Thông tư 14 của Ngân hàng nhà nước, xem ra vẫn chưa làm cho những doanh nghiệp sắp chết đuối hài lòng. Vẫn còn khá cao, hay bình luận một cách hài hước đến bĩ cực, một số doanh nghiệp "không biết vay để  làm gì" trong bối cảnh nền kinh tế đang suy thoái và đầu ra của sản phẩm hoàn toàn tắc nghẽn.

Chính vì thế, nền kinh tế đang có hy vọng sẽ được đón nhận mức lãi suất cho vay giảm về 12-13%, mà Vietcombank đang tạo ra như một tiền lệ. Mà nếu mặt bằng lãi suất cho vay giảm về mức này, lãi suất huy động cũng tự nhiên mà giảm theo. Một đợt "đánh xuống" trần lãi suất huy động về mức 10% của Ngân hàng nhà nước trong thời gian không lâu nữa là có thể diễn ra.