Ngày hôm qua, phó chủ tịch Quốc hội Trung Quốc, ông Cheng Siwei tại “Diễn đàn kinh tế Trung Quốc” lần thứ 9 cho rằng hiện nay ngành thép Trung Quốc đang dư thừa năng suất sản xuất khoảng 2 tỷ tấn. Nếu tính mỗi tấn cần đầu tư 5,000 RMB vật tư trang thiết bị máy móc, nhân công… thì hiện nay Trung Quốc đang lãng phí đầu tư khoảng mười ngàn tỷ Nhân Dân Tệ.

Tuy nhiên, trên thực tế nhận định của ông Cheng khá bi quan hơn tình hình thực tế. Trong năm nay, dự tính sản lượng phôi thép Trung Quốc đạt khoảng 5.7 tỷ tấn. Nếu tính tổng sản lượng các nhà máy hiện nay khoảng 7 tỷ tấn. Như vậy, mức dư thừa công suất chỉ vào khoảng 1.3 tỷ tấn. Ngoài ra, năm sau dự báo sản lượng sản xuất sẽ tăng lên đến 6.2-6.3 tỷ tấn. Như vậy, công suất dự thừa dưới 1 tỷ tấn. Mức dư thừa như vậy là hợp lý hay không, cần phải nghiên cứu thêm chứ chưa thể kết luận ngay được. Tuy nhiên, cần nhận định rõ lượng thép dư thừa hiện nay tuy cao nhưng chỉ mang tính chất tạm thời. Trong đó, dư thừa công suất sản xuất thép tấm cao hơn thép dài.

Bên cạnh đó, theo ông Qi Xiangdong, phó tổng thư ký Hiệp hội sắt thép Trung Quốc, muốn giảm tình trạng dư thừa công suất cần phải tiến hành triệt để: Không những hạn chế xây mới các nhà máy sản xuất thép dài, thép xây dựng mà phải kiểm soát đầu tư vào những dự án lớn, sản xuất những loại thép giá trị gia tăng cao như thép tấm cuộn, thép chuyên dụng. Cũng theo ông, năm nay, các nhà máy vận hành chưa đến 60% năng suất, điều này là một lãng phí lớn đối với toàn ngành thép.

Thời gian qua, mối quan tâm của chính phủ đối với vấn đề dư thừa sản lượng, công suất đối với ngành thép ngày càng nhiều. Đầu tiên, bộ trưởng bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin, ông Li Yizhong cho soạn thảo dự án tái cơ cấu ngành thép. Nay đại diện Quốc hội Trung Quốc, ông Cheng đề nghị trong vòng 3 năm tới không cấp phép hoạt động bất kỳ dự án sản xuất thép mới, nếu không, ngành thép Trung Quốc sẽ “không thể tìm được lối ra”.

Mặc dù giới chức Trung Quốc luôn cảnh báo và tìm cách cứu nguy cho ngành thép nhưng các biện pháp chính phủ đưa ra vẫn chưa thực sự có tác dụng mạnh mẽ. Dự án “đóng cửa các nhà máy thép thông dụng công suất dưới 1 triệu tấn/năm và các nhà máy thép chuyên dụng công suất dưới 500 ngàn tấn/năm” được xem như biện pháp cứng rắn nhất của Trung Quốc cho đến nay vẫn chưa được thông qua. Nếu được thực thi, kế hoạch này sẽ “quét dọn” trên một nửa số lượng các nhà máy thép hiện nay. Bên cạnh đó, văn bản trưng cầu ý kiến doanh nghiệp về “ Quy định hợp nhất và mua bán nhà máy thép” đang được soạn thảo và sẽ công bố vào đầu năm sau.

Theo chúng tôi nhận định, các dự thảo trên của chính phủ cho dù được thông qua nhưng hiệu quả cũng sẽ không rõ ràng và mất nhiều thời gian và tiền bạc để thực hiện, quản lý và sửa đổi. Theo kinh nghiệm, chính quyền địa phương dưới sức ép từ nguồn thu thuế của các nhà máy thép, trách nhiệm ổn định tình hình lao động, hoàn thành các chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế, xã hội… sẽ không thể mạnh tay đóng cửa các nhà máy thép không đạt chỉ tiêu. Ngoài ra, các nhà máy thường “xây trước, hoạt động trước báo cáo sau”. Đến khi đi vào hoạt động, chính quyền lại “không nỡ” cấm sản xuất. Nếu có, cũng chỉ đình chỉ một vài dây chuyền hoặc trong một thời gian ngắn.

(Sacom)