Với một thị trường bất động sản sôi động và tốc độ tăng trưởng 2 con số, nền kinh tế quá nóng của TQ có thể sẽ gặp rắc rối. Bắc Kinh cần phải hành động nhanh chóng.

Đầu năm 2009, khi chỉ số công nghiệp Dow Jones lơ lửng ở mức 6500 điểm và nền kinh tế Mỹ, Nhật Bản và Anh đang suy giảm, TQ đã bắt đầu tăng tốc nền kinh tế của mình. Ngân hàng trung ương của nước này mở cửa xả tiền trong khi các quan chức tài chính ra lệnh cho các ngân hàng quốc doanh tăng cường việc cho vay. Gói kích thích kinh tế trị giá 586 tỷ USD được đưa ra bởi chính phủ của chủ tịch Hồ Cẩm Đào vào cuối năm 2008 thâm chí còn cung cấp nhiều tiền hơn cho các công ty xây dựng và năng lượng lớn thuộc nhà nước.

Kết quả là, nền kinh tế TQ đã giúp thúc đẩy sự tăng trưởng toàn cầu – và hiện tại TQ đang phải chịu nguy cơ của việc phát triển quá nóng.

Ngày 15/4 này, chính phủ TQ đã công bố mưc tăng trưởng của nền kinh tế là 12% trong quý I/2010, so với 8,7% trong năm 2009, bước tiến nhanh nhất trong vòng 3 năm qua. Bong bóng bất động sản tại các thành phố lớn của TQ như Thượng Hải và Thâm Quyến và mức tăng 22,5% của lượng tiền được cung ứng ra thị trường trong tháng Ba là những dấu hiệu đáng lo ngại.

“Rõ ràng là nền kinh tế TQ cần phải chạy chậm lại,” Isaac R.Souede, chủ tịch kiêm CEO của Permal Asset Management, một quỹ đầu tư quản lý hơn 20 tỷ USD trên toàn cầu, nói.

Chủ tịch Dell tại TQ, Amit Midha, cũng cho rằng: “Câu hỏi ở đây là liệu nó sẽ là một sự hạ cánh nhẹ nhàng hay khó khăn. Chính phủ đã rất táo bạo, kiên quyết và hành động nhanh chóng để ngăn chặn những tác hại của cuộc khủng hoảng tài chính. Bây giờ thì mối quan tâm lại là sự hồi phục đang diễn ra quá nhanh.”

Nền kinh tế lai ghép của TQ, theo đó các yếu tố của thị trường tự do tồn tại cùng với một chính thể một đảng có tiếng nói quyết định trong việc phân bổ tín dụng, đang đứng trước một thử thách thú vị. Liệu Bắc Kinh có thể hãm phanh một nền kinh tế phức tạp, trị giá tới hơn 4,9 nghìn tỷ USD khi mà phần lớn sức mạnh chính trị của họ đến từ việc mang lại tốc độ tăng trưởng cao cho nền kinh tế?

Những thành viên khôn ngoan trong chính phủ, chẳng hạn như thủ tướng Ôn Gia Bảo, thống đốc ngân hàng nhân dân TQ Chu Tiểu Xuyên, và chủ tịch ủy ban điều tiết ngân hàng TQ Liu Mingkang, đều thể hiện những dấu hiệu mong muộn hạ nhiệt nền kinh tế. Tuy nhiên sự thắt chặt này là một bài toán khó, đặc biệt tại một quốc gia cần có tốc độ tăng trưởng khoảng 8% để tạo ra việc làm cho 10 triệu người TQ tham gia lực lượng lao động mỗi năm.

Tranh luận về đồng tiền

Sau cú hích vai ngoại giao đầy thân thiện của bộ trưởng tài chính Mỹ Timothy F.Geithner, Bắc Kinh có thể sẽ nới lỏng việc neo giá đồng NDT vào đồng dollar, bằng việc để cho đồng tiền tăng giá một cách từ từ. Tuy nhiên phải còn lâu TQ mới để cho đồng NDT được giao dịch một cách tự do với các đồng tiền khác, hay giảm bớt hạn chế sự lưu thông của dòng vốn chảy qua nền kinh tế bởi người dân và các doanh nghiệp. Và những tranh luận quanh đồng tiền chỉ là một mặt của những nỗ lực khổng lồ, mà TQ cần để thay đổi những vấn đề còn vướng mắc trong cấu trúc nền kinh tế.Việc thả nổi đồng tiền sẽ dễ dàng hơn nhiều khi mà nhu cầu nội địa, hiện mới chỉ chiếm 36% GDP, tăng lên 50% tương tự như các nền kinh tế mới nổi khác. Ngày 10/4 vừa qua, tại diễn đàn châu Á Bác Ngao được tổ chức ở đảo Hải Nam, phó chủ tịch nước Tập Cận Bình phát biểu: “Chúng ta cần phát triển nền kinh tế chủ yếu dựa trên thị trường nội địa.”

Tiêu dùng trong nước sẽ không thể tăng trưởng cho tới khi TQ nới lỏng kiểm soát với khu vực dịch vụ, và cho phép vốn được chảy vào các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Một giải pháp nữa là giảm chi phí y tế và thuế đánh vào tầng lớp trung lưu.

Đối với các tập đoàn, các công ty quốc doanh trong lĩnh vực thép, ô tô, và viễn thông nhận được những khoản tín dụng lớn từ các ngân hàng thuộc chính phủ. “Các doanh nghiệp quốc doanh đang thống trị nền kinh tế, và khu vực tự nhân thậm chí không được đụng đến một số lĩnh vực,” Fred Hu, giám đốc điều hành Greater China tại Goldman Sachs (GS), nói. “Nhằm giải phóng sức mạnh của nền kinh tế TQ, chúng ta cần phải dốc sức xóa bỏ bớt các hạn chế (và cho phép các công ty tư nhân tham gia cạnh tranh).”

Định hướng cho vay

Các chính quyền địa phương nắm trong tay một sức mạnh đáng kể, và có thể dễ dàng vay tiền từ các chi nhánh của các ngân hàng trực thuộc chính phủ. Ông Liu Mingkang đang thúc dục các ngân hàng nhà nước cung cấp sổ sách cho vay vào cuối tháng Sáu tới, là một phần trong nỗ lực điều tra về các hoạt động cho vay dành cho các công ty đươc kiểm soát bởi các chính quyền địa phương, để đầu tư vào các dự án được họ bảo trợ, một nhân tố góp phần làm cho nền kinh tế tăng trưởng quá nóng.

“Việc định hướng cho vay tốt hơn là cần thiết để ngăn chặn các nguy cơ tài chính tiềm tàng nhằm tránh nợ xấu từ việc vay tiền để đầu tư bất động sản hay là từ các chính quyền địa phương,” ông Lu Ting, kinh tế gia của Bank of America Merrill Lynch trụ sở tại Hồng Công cho biết

Bắc Kinh đã đạt được một số thành quả trong việc hạn chế hoạt động cho vay của các ngân hàng quốc doanh. Theo sau 2 động thái của PBOC yêu cầu những người vay tiền phải để nhiều tiền hơn tại ngân hàng trung ương như là tiền dự trữ, các khoản cho vay mới giảm 27% trong tháng Ba so với tháng Hai. Lãi suất có thể sẽ tăng trong thời gian tới, với việc chỉ số CPI tháng Ba được dự đoán sẽ tăng 2,6%, mức cao nhất trong 16 tháng, khi các số liệu được công bố.

Tuy vậy, chính phủ cũng sẽ không cắt nguồn cung tiền một cách đột ngột. Mục tiêu cho vay trong năm nay, mặc dù giảm đáng kể so với năm ngoái, vẫn cao hơn 50% so với năm 2008.

Geithner và các quan chức thương mại của châu Âu phản bác rằng để cho đồng NDT tăng giá là TQ đã giải phóng mình khỏi sự ích kỷ. Một đồng NDT mạnh hơn sẽ giảm giá các mặt hàng nhập khẩu vào TQ như xăng dầu, ô tô, và lúa mì. Một sự tái định giá động tiền của TQ sẽ làm giảm “nguy cơ của sự tăng trưởng quá nóng của nền kinh tế,” Leon Brittan, cựu tham tán thương mại của liên minh châu Âu, hiện là chủ tịch UBS, phát biểu.

Các lãnh đạo TQ phản ứng một cách bản năng khi nhận thấy áp lực từ các nước ngoài đòi nới lỏng đồng NDT. Bắc Kinh sẽ cần phải có những chính sách kiềm hãm nền kinh tế trong năm nay hoặc là đối mặt với nguy cơ đổ vỡ của bong bóng bất động sản, vốn sẽ gây những ảnh hưởng không nhỏ lên cả chính trị và xã hội. Và đừng lầm lẫn: một cuộc khủng hoảng ở TQ sẽ tác động tới thương mại của cả châu Á, làm rung chuyển các quốc gia xuất khẩu như Úc và Brazil, và thậm chí còn đánh vào cả các nước giàu như Mỹ, Nhật Bản và châu Âu ngay khi họ mới bắt đầu hồi phục từ cuộc khủng hoảng. Tất cả phụ thuộc vào việc các nhà lãnh đạo TQ sẽ hạ nhiệt nền kinh tế như thế nào.

Business Week