Quan hệ thương mại Mỹ - Trung Quốc có nguy cơ tiếp tục xấu đi bất chấp hai nước ký kết các thỏa thuận trị giá 250 tỉ USD trong chuyến thăm Bắc Kinh gần đây của Tổng thống Donald Trump.

Tăng cường trừng phạt

Tác động tiêu cực mới nhất đến từ việc Bộ Tài chính Mỹ hôm 21-11 thông báo trừng phạt 13 công ty Trung Quốc và Triều Tiên bị cáo buộc giúp Bình Nhưỡng né tránh những biện pháp hạn chế về hạt nhân và hỗ trợ quốc gia này thông qua thương mại.

Những biện pháp này cho thấy chính quyền ông Donald Trump đang tập trung làm tổn thương mối quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Triều Tiên, được xem là đóng vai trò quan trọng trong chiến lược gây sức ép để buộc Bình Nhưỡng từ bỏ tham vọng phát triển tên lửa mang đầu đạn hạt nhân có khả năng vươn tới lãnh thổ Mỹ.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Heather Nauert cho rằng việc trừng phạt thêm công ty Trung Quốc sẽ không làm giảm bớt sự hợp tác của Bắc Kinh trong việc giải quyết vấn đề Triều Tiên. Tuy nhiên, phản ứng của Bắc Kinh cho thấy Washington có lẽ quá lạc quan. "Trung Quốc phản đối mạnh mẽ những biện pháp trừng phạt đơn phương bên ngoài khuôn khổ Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc" - đại sứ quán Trung Quốc tại Washington tuyên bố hôm 21-11.

Tuy nhiên, căng thẳng trong quan hệ kinh tế, thương mại giữa 2 nền kinh tế hàng đầu thế giới không chỉ liên quan đến chuyện trừng phạt. Tờ South China Morning Post hôm 22-11 nhận định mối quan hệ này có thể thêm bất ổn bởi một loạt cuộc điều tra của Washington nhằm vào Bắc Kinh.

Bên cạnh đó, các nghị sĩ Mỹ còn tăng cường "soi" hoạt động đầu tư của Trung Quốc sau khi một nghiên cứu mới giải mật của Lầu Năm Góc nhận định hoạt động này sẽ góp phần giúp Bắc Kinh có lợi thế về quân sự.

Một dự luật của hai thượng nghị sĩ John Cornyn và Dianne Feinstein đang nhận được nhiều ủng hộ tại quốc hội Mỹ. Nếu được ban hành, luật sẽ mở rộng những thủ tục kiểm tra của Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS).

Theo đánh giá của hãng luật Stroock & Stroock & Lavan (Mỹ), những đòi hỏi mới của dự luật đồng nghĩa sẽ có thêm nhiều thương vụ thâu tóm của Trung Quốc bắt buộc chịu sự xem xét của CFIUS.

Một nhà máy sản xuất thép ở tỉnh Chiết Giang - Trung Quốc. Thép xuất khẩu
Trung Quốc đang là mục tiêu điều tra của Mỹ Ảnh: REUTERS

Nhiều cuộc điều tra

CFIUS ra đời nhằm ngăn việc chuyển giao cho các đối thủ của Mỹ những công nghệ lưỡng dụng tiên tiến, tức loại công nghệ có thể điều chỉnh để phục vụ mục đích quân sự.

Giờ đây, các nhà làm luật Mỹ còn kêu gọi ủy ban này "soi" cả những thỏa thuận cho phép các công ty Trung Quốc kiểm soát những dữ liệu giúp định danh cá nhân.

Theo giới phân tích, những dữ liệu như thế có thể khiến giới chức hoặc quân nhân Mỹ trở thành mục tiêu tống tiền hoặc lôi kéo làm gián điệp.

Một mối đe dọa khác là cuộc điều tra của Washington về quy định gây tranh cãi của Bắc Kinh, theo đó buộc công ty Mỹ hoạt động ở Trung Quốc phải chuyển giao công nghệ và quyền sở hữu trí tuệ cho đối tác kinh doanh địa phương.

Cuộc điều tra có thể dẫn đến hành động thương mại đơn phương của Mỹ, như đánh thuế để bù đắp những thiệt hại mà công ty nước này hứng chịu do những quy định thương mại tại Trung Quốc hoặc đưa vụ việc ra Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Bà Anna Ashton, chuyên gia tại Hội đồng Kinh doanh Mỹ - Trung, nhận định nếu Washington đơn phương hành động, có nguy cơ họ sẽ không tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế, từ đó đe dọa khơi mào chiến tranh thương mại.

Chưa hết, Bộ Thương mại Mỹ còn đang điều tra tác động của việc nhập khẩu thép và nhôm đối với an ninh quốc gia - một hành động được cho là nhằm vào Trung Quốc nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.

Tổng thống Donald Trump hồi tháng 7 từng cáo buộc Bắc Kinh bán phá giá thép để hủy hoại ngành công nghiệp thép của Mỹ, cũng như cảnh báo sẽ ngăn chặn bằng những biện pháp như áp đặt hạn ngạch, đánh thuế…

Dĩ nhiên Trung Quốc có nhiều lựa chọn trả đũa và giới phân tích cho rằng Bắc Kinh sẽ sử dụng chúng. Chẳng hạn, doanh nghiệp Mỹ khi hoạt động tại Trung Quốc có thể đối mặt một số rủi ro liên quan đến các đạo luật chống độc quyền, chống tham nhũng và bảo vệ người tiêu dùng.