Tình trạng “cung” lớn hơn “cầu” đã kéo giá thép trong nước giảm đáng kể.

- Tháng 2-2009, mặc dù mức tiêu thụ thép xây dựng giảm 13,33% so với cùng kỳ năm 2008, nhưng vẫn khởi sắc hơn so với tháng 1, với mức tăng gần 47%. Song, vấn đề đang được ngành thép quan tâm là giá thép trên thị trường liên tục giảm. Nguyên nhân là do sự bùng nổ của nhiều dự án thép ngoài quy hoạch và thép giá rẻ đã, đang tràn sang từ các nước ASEAN, Trung Quốc.

 32 dự án thép ngoàiquy hoạch

Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), 2 tháng đầu năm 2009, toàn hiệp hội sản xuất được 475.769 tấn, giảm hơn 22% so cùng kỳ năm 2008.  Đến cuối tháng 2, tồn kho sản phẩm là 199.127 tấn; dự trữ phôi thép của các thành viên VSA khá cao, khoảng 450.000 tấn (đủ nguyên liệu cho tháng 3, 4-2009). Thị trường thép đang trong tình trạng "cung" lớn hơn "cầu", vì thế đã kéo giá thép sản xuất trong nước giảm 400.000-600.000 đồng/tấn. Bên cạnh đó, thuế VAT từ 10% trở về mức 5% (1-2-2009) cũng góp phần làm hạ giá bán thép. Hiện, giá bán thép cây dao động từ 10,5 đến 11 triệu đồng/tấn. Một nguyên nhân khác cũng tác động đến tình trạng "cung" vượt "cầu" là do thời gian gần đây, ngoài các dự án được cấp phép, đã xuất hiện 32 siêu dự án nhà máy thép ngoài qui hoạch đang và sẽ được triển khai. Theo VSA, nếu các dự án đó được thực hiện, sản lượng thép sản xuất trong nước sẽ gấp 3 lần so với dự kiến nhu cầu thép trong qui hoạch.

Khó cạnh tranh ngay trên "sân nhà"

Trong khi thép sản xuất trong nước đang trong tình trạng "cung" vượt "cầu", nguồn thép ngoại giá rẻ do các nước trong khu vực dư thừa đang tràn vào Việt Nam. Ước tính, 2 tháng đầu năm đã có 100.000 tấn thép cuộn vào và tập kết nhiều tại khu vực ga Hà Nội để chuyển vào phía Nam (do giá bán tại phía Bắc đang rẻ hơn phía Nam khoảng 200.000 đồng/tấn). Lượng thép nhập thời gian qua có nguồn gốc từ các nước Thái Lan, Ma-lai-xi-a và In-đô-nê-xi-a, với mức thuế nhập khẩu ưu đãi 0%, đang được chào giá bán sỉ 10,5 triệu đồng/tấn (thậm chí còn 9,5- 9,6 triệu đồng/tấn), thấp hơn thép cuộn trong nước 500.000 đồng/tấn. Trước tình trạng này, Tổng Công ty Thép vừa phải điều chỉnh giá thép giảm 300.000 đồng/tấn so với thời điểm giữa tháng 2-2009. Bên cạnh đó, áp lực thép nhập khẩu từ các nước ASEAN theo lộ trình giảm thuế buộc các DN trong nước phải giảm giá bán thép. Cụ thể, nếu so với giá bán của các DN sản xuất thép trong nước, thép nhập khẩu từ khu vực ASEAN rẻ hơn trung bình 700.000-800.000 đồng/tấn.Theo các DN kinh doanh thép, đã có ít nhất khoảng 60.000 tấn thép cuộn được các công ty thương mại nhập về trong hai tháng đầu năm 2009 có nguồn gốc từ ASEAN, Nga và Hàn Quốc, với giá nhập ở mức 9-9,2 triệu đồng/tấn. Thép ngoại về, buộc DN trong nước phải giảm giá hai đợt trong tháng 2-2009, tổng cộng mức giảm 800.000-900.000 đồng/tấn.

Với công suất dư thừa do đầu tư không theo quy hoạch,  ngành thép sẽ phải tính đến xuất khẩu. Tuy nhiên, sản phẩm thép Việt Nam liệu có thể xuất khẩu, khi đang rất khó khăn để cạnh tranh với thép nhập khẩu ngay trên "sân nhà".

Cân nhắc về các giải pháp

Theo VSA, tình hình sản xuất và tiêu thụ thép trong tháng 3 vẫn khó khăn. Các biện pháp kích cầu của Chính phủ (chủ yếu là biện pháp tài chính và hỗ trợ lãi suất) đang trong giai đoạn triển khai ban đầu, tiêu thụ thép do các công trình được vay vốn ưu đãi của Nhà nước cũng chậm. Do vậy, ngành thép khó hy vọng đạt mức tiêu thụ bình quân của các năm trước.

Mới đây, Liên hiệp hội các DN ngành hàng Việt Nam đã trình Công văn 01/CVLHH lên Thủ tướng Chính phủ đề xuất một số biện pháp  thực hiện chủ trương kích cầu đầu tư và tiêu thụ sản phẩm trong nước, nhằm tháo gỡ khó khăn cho các DN. Đồng thời, kiến nghị Chính phủ xem xét chỉ đạo các dự án đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước mua nguyên vật liệu, thiết bị sản xuất trong nước để tạo việc làm cho người lao động đang có nguy cơ thất nghiệp do DN không có đơn hàng để kích cầu và tăng cường thị trường nội địa hóa sản phẩm có cơ chế chỉ định thầu, hoặc tổ chức đấu thầu trong nước với các dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách (nếu các DN nước ngoài tham gia đấu thầu phải liên doanh hoặc làm thầu phụ, DN trong nước là người đứng đầu liên danh thầu); tiếp tục đề nghị giảm thuế VAT (hiện là 5%) xuống còn 1-2% với các sản phẩm cơ khí, sắt thép, gạch ốp lát, sứ vệ sinh, kính, thủy tinh và dành nguồn vốn hỗ trợ các chương trình kích cầu, giới thiệu sản phẩm trong nước, chào bán sản phẩm cho thị trường ngoài nước.

VSA đang tập hợp ý kiến của các DN sản xuất thép và phôi thép nhằm kiến nghị lên Bộ Tài chính về đề xuất tăng thuế nhập khẩu phôi và thép thành phẩm có nguồn gốc ngoài khu vực ASEAN. Theo đó, VSA sẽ kiến nghị tăng thuế nhập khẩu phôi từ mức 5%, lên 17%, thép thành phẩm từ 12% lên 17%. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, giải pháp nâng thuế nhập khẩu lên để  giúp ngành sản xuất phôi thép trong nước cần được xem xét thật  thận trong mối tương quan lợi ích giữa DN sản xuất phôi thép và DN cán thép; giữa DN thép và các DN xây dựng, cơ khí, cũng như giữa DN sản xuất, kinh doanh với quyền lợi của người tiêu dùng. Bởi, việc tăng thuế nhập khẩu phôi thép sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều DN khác và quyền lợi được dùng thép giá rẻ của khách hàng. Thêm vào đó, thuế tăng dẫn đến giá thành sản phẩm của nhiều ngành sản xuất sử dụng thép làm nguyên liệu "đầu vào" tăng sẽ không kích cầu được đầu tư xây dựng. Nếu ngành chức năng không tính toán kỹ đây sẽ  là nguyên nhân dẫn tới lạm phát.