Sản xuất thép tại một nhà máy thép ở Tân Thành, BR-VT. Ảnh: N.

Bà Rịa - Vũng Tàu (BR-VT) thu hút các dự án đầu tư ngành thép vì những tiềm năng phù hợp. Tuy nhiên, việc phát triển ngành thép ở BR-VT đang đi quá xa tầm kiểm soát của những nhà quản lý.

Tính đến thời điểm này, trên địa bàn tỉnh BR-VT đã có 17 dự án thép với công suất 3.750.000 tấn thép luyện/năm và 10.151.000 tấn thép cán/năm. Trong số này, có 8 dự án đang hoạt động, 2 dự án xây dựng xong chưa đi vào hoạt động, 2 dự án đang xây dựng và 5 dự án chưa xây dựng. Hiện BR-VT là nơi tập trung nhiều dự án thép với sản lượng lớn nhất và cũng là trung tâm thép lớn nhất nước.

Việc phát triển các dự án thép ở BR-VT đã và sẽ mang lại lợi ích kinh tế lớn cho các chủ đầu tư (cơ sở hạ tầng của BR-VT tương đối hoàn thiện, giao thông đường bộ thuận lợi...), kéo theo sự phát triển của địa phương thông qua việc nộp ngân sách, hỗ trợ dân sinh...

Đơn cử như trường hợp nhà máy thép luyện công suất 500.000 tấn/năm của Cty cổ phần Thép Việt. Mặc dù suy thoái kinh tế ảnh hưởng mạnh đến hoạt động của Cty này - chỉ trong 2 tháng đầu năm 2009 Cty đã lỗ 200 tỉ đồng, thế nhưng tính chung trong năm 2009 (năm hoạt động chính thức đầu tiên), Cty vẫn lời 200 tỉ đồng, bằng 1/3 vốn điều lệ bỏ ra. Cty này ước tính chỉ 3 năm là hoàn vốn.

Tuy nhiên, việc phát triển quá nhiều dự án thép tại BR-VT đang cho thấy nhiều bất ổn, vượt ra khỏi sự kiểm soát của cả 2 phía: nhà quản lý và chủ đầu tư. Về phía chủ đầu tư, sự nỗ lực "quá tầm với" đã khiến nhiều DN "đuối" khi theo dự án. Tính đến thời điểm này, đã có 5 dự án chính thức báo cáo triển khai chậm tiến độ đầu tư vì lý do tài chính. Riêng dự án thép Essar (Âận Độ) đã chính thức rút lui vì không thu xếp được vốn. Đây là một dự án lớn công suất 2 triệu tấn thép cán/năm, dự kiến đầu tư trên 500 triệu USD.

Về phía nhà quản lý, thì việc kiểm soát không nổi - thể hiện ở hiện trạng vượt quá quy hoạch ngành thép giai đoạn 2007-2015, có xét tới năm 2025. Theo đó, BR-VT có tới 8 dự án thép nằm ngoài quy hoạch. Bộ Công Thương là đơn vị thực hiện quy hoạch ngành thép toàn quốc, nhưng mới đây, khi tổ chức khảo sát ở BR-VT, bộ mới ngã người vì việc vượt quy hoạch này không nắm được. Ngay như ngành công thương của BR-VT cũng khó cập nhật thường xuyên sự phát triển và biến động dự án, vì tất cả các dự án nằm trong tay của Ban quản lý các KCN.

Ông Bùi Quang Chuyện - Phó Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng - Bộ Công Thương cho biết, nếu vượt qua quy hoạch ngành, thì sẽ dẫn đến những vấn đề không kiểm soát được, như hạ tầng không đáp ứng được nhu cầu phát triển và không có nguồn chủ động để nâng cấp hạ tầng kỹ thuật; quá nhiều sản phẩm sẽ phá vỡ sự cân đối cung - cầu trên thị trường trong nước, hệ quả là dự án sẽ không hiệu quả trong tương lai. Thực tế cho thấy, sự tính toán này là có lý khi Việt Nam đã dự báo dư thừa thép trong giai đoạn gần.

Bên cạnh đó, xỉ thép là một loại chất thải nguy hại của ngành thép, hiện vẫn chưa có nơi xử lý. Sự "dễ tính" của các nhà quản lý hiện nay sẽ đem lại sự "ngắc ngoải" cho môi trường sống nhiều năm sau này.

(Lao Động)